Kent ve kent kimliğinin yaratılmasında her kuşağın katkı sağladığı somut ve soyut kültürel birikimin bir sonraki kuşağa aktarılmasında önemli rol oynayan kent tarihleri, yerel tarihin gelişmesine paralel olarak tarih yazıcılığında özellikle son dönemde ivme kazanmış ve bu alanda yapılan çalışmalar hatırı sayılır noktaya ulaşmıştır. Kent tarihleri kentli kimliğinin yaratılmasında, toplumsal belleğin oluşumunda, geçmişle kültürel bağların kurulmasında ve kentte yaşayanların kendilerini yaşadıkları yere ait hissetmelerinde büyük paya sahiptir.

Batı’da 19. yüzyılda gerçekleşen Sanayi Devrimi neticesinde kentlerin daha ön plana çıkması, kentlere olan ilgiyi artırmış, gerek sosyolojik gerekse demografik açıdan kent çalışmaları yapılmaya başlanmıştır. Batıdaki kent çalışmalarını içerik bakımından sınıflandırırken Avrupa ve Amerika’da yapılan çalışmaları birbirinden ayırt etmek gerekmektedir. Amerika’da daha çok kent tarihi yazımlarında kimlik unsuru ön plana çıkarken Fransa’da kent ile bağlı bulunduğu çevre arasındaki ilişki, İngiltere’de ise kentlerin daha çok mimari boyutuna vurgu yapılmıştır. Anthony R. Sutchliffe, Samuel P. Hays, Stuart M. Blumin gibi araştırmacıların “urban history” (kent tarihi) üzerine çalışmalarıyla 1960’lardan sonra kent tarihi çalışmalarına ait bir disiplinin oluşmasına zemin hazırlamışlardır. Günümüzde Amerika ve Avrupa’nın birçok üniversitesinde “urban studies” adı altında lisans ve yüksek lisans programları mevcuttur. Örneğin Stanford Üniversitesi ve Leiden Üniversitesi’nde “urban studies” adı altında lisans ve Malmö Üniversitesi’nde yüksek lisans programları bulunmaktadır. Türkiye’de de İstanbul Teknik Üniversitesi, Koç Üniversitesi ve diğer birçok üniversitede kent tarihi çalışmalarına yönelik program ve dersler bulunmaktadır. Türkiye’de Sevgi Aktüre, İlhan Tekeli, Suraiya Faroqhi, Tuncer Baykara, Özer Ergenç, Musa Çadırcı, Mübahat S. Kütükoğlu, Zeki Arıkan gibi Türk tarihçiliğinin önde gelen tarihçileri ve onların yetiştirdikleri öğrenciler tarafından kent tarihi çalışmaları belli bir ivme kazanmıştır.

Türkiye’de ise 19. yüzyılla birlikte önem kazanan kent tarihi yazıcılığı girişimleri, vilayet matbaalarının kurulması, vilayet salnamelerinin yayınlanmaya başlanması ile Osmanlı coğrafyasına seyyahların gelişi ve belediyelerin kişilik kazanması gibi faktörlerin etkisiyle 1870’li yıllara dayanmaktadır. Ancak 20. yüzyılın başlarında seyyahların sayıca çoğalması ve kent rehberlerine duyulan ihtiyacın artması da kent tarihlerine olan ilgiyi ve ihtiyacı artırmıştır.  Başlangıçta daha çok bölgesel tarihlerle iç içe bir yapıda hazırlanan bu çalışmalar, Cumhuriyet’e geçişle birlikte içerik olarak değişmekle kalmamış, sayısal olarak da artış göstermiştir. Faaliyet gösterdikleri bölge ve yerleşim yerlerinin tarihine ilişkin yazıların yer aldığı Halkevi dergileri bunda başat rol oynamıştır.

Her ne kadar coğrafi açıdan sınırları belli bir bölgenin yerleşimini, sosyal hayatını, ekonomisini, kültürel unsurlarını ve oradaki yaşama dair her şeyini ayrıntılı biçimde inceleyen bir tarih yöntemi olarak adlandırılan yerel tarih kapsamında yazılan kent tarihleri, parçası oldukları “büyük” politik, ekonomik ve sosyal sistemlerin tarihinden ayrıl(a)mamaktadır. Bir kentin gelişim çizgisi,  aynı zamanda şehrin bağlı olduğu bölgenin gelişme çizgisini de yansıttığından yalnız kenttin değil, üzerinde çalışılan bölgenin de tanınması gerekmektedir. Bu nedenle Aydın kentini de içinde bulunduğu coğrafi/kültürel alan olan Menderes Ovasıyla birlikte değerlendirmek gerekmektedir.

“Uygarlıklar vadisi” olarak adlandırılan Menderes Ovası ilkçağlardan günümüze tarihin her dönemimde önemli bir merkez olma özelliğine sahiptir. Birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış, engin bir hazine konumundaki Büyük Menderes Ovasının önde gelen yerleşim birimlerinden Aydın da her dönemde bu ovanın başta gelen yerleşim birimi olma vasfını korumuştur.  Menderes Vadisinin kuzey kenarıyla Aydın Dağlarının güney eteği arasında kurulan bu kent, antik dönemin Tralles’i, Beylikler döneminin Aydıneli’si, Osmanlıların Güzelhisar-ı Aydın’ı veya Aydın Güzelhisarı, 19. yüzyılla birlikte Aydın Eyaleti’nin merkezi konumundadır. 19. yüzyılın ikinci yarısında yaşayan değişim ve dönüşümün etkisiyle eyalet merkezi olma konumunu İzmir’e kaptırmış olsa da Aydın Vilayeti tabiriyle yalnız adını devam ettirmekle kalmamış vilayetin beş sancağından biri olan Aydın Sancağı’nın merkezi olma vasfını da korumuştur.

“Sosyal Bilimler Alanındaki Lisansüstü Öğrenciler İçin Aydın İli Örneğinde Kent Tarihi Araştırmaları Eğitimi” başlıklı bu etkinliğin temel amacı, Türkiye genelindeki devlet ve vakıf üniversitelerinde sosyal bilimler alanında eğitim gören yüksek lisans ve doktora öğrencilerine tarih araştırmalarının önemli bir alanını oluşturan kent tarihin tanıtılması, genç araştırmacılara metot ve kent tarihinin aydınlatılmasında başlıca kaynak vazifesi gören arşiv malzemeleri, salnameler, hatıratlar, seyahatnameler, dergi ve gazetelerle yazılı olmayan sözlü ve görsel malzeme vs. kaynakların öğretilmesi hedeflenmektedir. Böylelikle lisansüstü eğitimde öğrenim gören öğrencilerin tez konularının seçiminde yaşadıkları kentlerin tarihini seçerlerken kaynak ve metot konusunda dikkat etmeleri gereken hususları vurgulayarak alan ile ilgili farkındalığın artırılması amaçlanmaktadır.

Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı’nda lisansüstü eğitim gören öğrencilerin teorik ve uygulamalı derslerde, kent tarihi üzerine literatür yeterliliklerinin eksik olduğu tespit edilmiştir. Bu problem, Aydın kent özelinin seçilmesinin ana gerekçesini oluşturmaktadır. Ayrıca, erken dönemlerinden itibaren canlı bir tarihi geçmişinin bulunduğu ve özellikle Türkiye’de tarihçiliğin başladığı 20. yüzyılın başlarından itibaren pek çok kent tarihçisinin çalışma konusu olan Aydın kenti ve bölge üzerine gerçekleştirmeyi düşündükleri yüksek lisans ve doktora tez konularında lisansüstü öğrencilerin zikredilen literatür eksikliğinden dolayı tekrara düştükleri de görülmüştür. Bu bağlamda başta Aydın Adnan Menderes Üniversitesi’nde sosyal bilimler alanında eğitim gören lisansüstü öğrenciler olmak üzere, Türkiye’nin tüm üniversitelerinde sosyal bilimler alanında eğitim gören lisansüstü öğrencilerine Aydın kent tarih literatürünün aktarıldığı ve akademisyenler ile genç bilim insanlarını buluşturarak akademisyenlerin deneyimlerini paylaştığı bir zeminin hazırlaması, bu çalışma kapsamında planlanmaktadır.

Bu projenin özgün yanı, Türkiye’deki ilk örneği Tarih Vakfı tarafından 1994 yılında “Kent Tarihçiliği Atölyesi” ile başlayan, günümüzde de Koç Üniversitesi bünyesinde bulunan Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM) tarafından 12-13 Ekim 2023 tarihinde “Kent Tarihi Araştırmalarında Birincil Kaynakların Kullanımı” ve İzmir Büyükşehir Belediyesi Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM) tarafından ilköğretim öğrencilerine yönelik “İzmir Kent Kültürü ve Tarihi” başlıklı eğitimler ile benzer çalışmaların farklı örneklerinin görüldüğü kent tarihi araştırmaları eğitimi Batı Anadolu’nun önemli kentlerinden birisi olan Aydın kenti üzerine birçok makale, tez, kitap ve sempozyum vs. gibi çalışma ve etkinlikler gerçekleştirilmiş olmasına karşın öğrenci merkezli, sadece kent tarihi odaklı bir eğitiminin, özellikle lisansüstü öğrencilere yönelik verilmemiş olmasıdır. Bu projenin temel amacı da tespit edilen bu eksikliğin giderilmesine katkı sağlamaktır. Teorik, saha çalışmaları ile atölye çalışmalarını kapsayan uygulamalı eğitimlerden oluşan bu eğitim sayesinde uzun yıllardır kent ve bölge üzerine çalışan akademisyenler ile gençliğin buluşturulması, bu buluşmada kent tarihinin sorunlarının tartışılmaya açılması, kent tarihi üzerine çalışacak sosyal bilimler alanındaki öğrencilerin daha bilinçli olarak kent tarihi çalışmalarına yönlendirilmesi, öğrenci merkezli eğitim anlayışına büyük katkı sağlayacaktır.

Her ne kadar lisans ve lisansüstü eğitimdeki derslerde kent tarihi çalışmalarına yer verilmiş olsa da Türkiye’nin farklı üniversitelerinde sosyal bilimler alanında eğitim gören öğrencilerin akademik bir platformda buluşmaları, kent tarihi üzerine fikir alışverişinde bulunabilmeleri ve aynı anda alanında uzman akademisyenlere danışmaları, bu projenin özgünlüğüne değer katan diğer bir unsurdur.

Üniversitelerin temel amaçlarından birisi olan “kent kültürüne ve tarihine hizmet etme” anlayışından hareketle, sosyal bilimler alanındaki öğrencilerin ilgilerini Aydın kent tarihi çalışmaları üzerine çekerek bu konu etrafında, projeden elde edilecek çıktılar neticesinde bilimsel bir Aydın kent bibliyografyasının uluslararası çapta yazılması projenin diğer hedefleri arasındadır. Böylelikle genç bilim insanlarının eğitim gördükleri kentler ile kimlik ve aidiyet bağının güçlendirilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca bu eğitimden çıkacak sonuç neticesinde genç araştırmacılar için kent tarihi başlıklı bir lisansüstü öğrenci kongresinin yapılmasına da öncülük etmek planlanmaktadır.